OVpro: Lege bussen vragen maatwerk op platteland én in stad in Friesland

In de nieuwe concessie voor de provincie Friesland mag maximaal 10 procent van het huidige reguliere busvervoer worden vervangen door maatwerk of een andere vorm van vervoer. Dit is noodzakelijk om lege bussen te voorkomen. Dit schrijft de provincie in de Nota van Uitgangspunten. Elke bus met structureel minder dan vijf passagiers kan worden vervangen door maatwerk. En maatwerk zal ook in de steden nodig zijn. 

De concessie start in december 2022 en duurt tien jaar. De provincie stelt zelf dat er flink wat uitdagingen zijn voor het openbaar vervoer in Friesland. “Er is krimp en vergrijzing op het platteland en groei en verjonging in de steden. Er moet toegewerkt worden naar snellere (hoofd)verbindingen en maatwerk op het platteland. Dit voorkomt dat bussen een groot deel van de tijd vrijwel leeg rondrijden.”

Steden

In de nieuwe concessie voor geheel Friesland ligt de nadruk op snelle, directe buslijnen. Dit is een trend die ook in de rest van Nederland trend zichtbaar is. Bussen hoeven daardoor minder door de kleine kernen te rijden en regelmatig te stoppen, maar dienen juist zo snel mogelijk de route af te leggen en halteren daarbij alleen op strategische plaatsen – vaak aan de rand van een dorp.

Daar liggen ook kansen voor het OV in Friesland, blijkt uit het NvU. Dergelijke buslijnen doen het goed en hebben veel reizigers, terwijl langzame, kronkelende buslijnen juist nauwelijks passagiers trekken. “Van, naar en tussen de steden en regionale kernen vinden veel vervoersbewegingen plaats. Deze vervoerstromen zijn belangrijk, aangezien dit relatief grote vervoersstromen betreft die groeipotentie hebben. Hiervoor is een verdere versterking van de hoofdstructuur van het busnet noodzakelijk.”

Door de nadruk te leggen op de hoofdstructuur, is ook in de steden maatwerk een vereiste. Als stadslijnen gestrekt worden, zullen er mensen zijn die verder moeten lopen of fietsen naar de bushalte en wijken die niet meer bediend worden door bussen. Het is aan de concessiehouder om daarvoor een goede oplossing aan te dragen in de nieuwe Friese concessie.

Maatwerk

Hoewel maatwerk een sleutelwoord lijkt te zijn in de nieuwe concessie, wordt tegelijkertijd benadrukt dat het OV niet werkelijk mag ‘verminderen’. Het maatwerk op het platteland moet gelijkwaardig blijven aan het huidige openbaar vervoer. Dat betekent in de praktijk dat er ruimte komt om de concessie aan te passen. De nieuwe vervoerder kan ervoor kiezen om gedurende de looptijd buslijnen te vervangen door flexibele oplossingen of om bussen alleen tijdens de spits in te zetten.

In 2022 worden de concessies Noord- en Zuidwest-Fryslân en Schiermonnikoog en Zuidoost-Fryslân, Vlieland, Terschelling en Ameland samengevoegd in één concessie. Concessie verzorgt momenteel het vervoer in beide concessies. De provincie wil echter de garantie dat het vervoer in de hele regio in de handen van één vervoerder is. Volgens de opdrachtgever is dat voordelig voor het beheer van de concessie, verbetert dit de uniformiteit van het aanbod voor de reiziger en het vereist minder afstemming tussen verschillende vervoerders.

Derde partijen

Toch suggereren verschillende bepalingen in de Nota van Uitgangspunten dat op termijn toch afstemming noodzakelijk is met andere partijen. De provincie houdt voor het maatwerk namelijk rekening met de mogelijkheid dat een andere partij dit vervoer kan gaan verzorgen. “Dit kan minder werk en minder kosten en opbrengsten opleveren voor de concessiehouder”, schrijft de concessieverlener.

Zelfs een openbare aanbesteding behoort hier tot de mogelijkheden als maatwerk uit de concessie wordt gehaald. De invulling van dit flexibele vervoer wordt vrij gelaten. De opdrachtgever laat weten dat een langere reistijd bijvoorbeeld geaccepteerd is, als de reiziger in plaats daarvan meer reisopties gedurende de dag krijgt. De concessiehouder krijgt het advies om in ieder geval met inwoners in gesprek te gaan en erachter te komen welk vervoer een alternatief kan vormen voor de huidige lege bussen.

Zero emissie

De provincie stelt in de NvU nog geen eis voor het aantal zero emissie-bussen. Op de Waddeneilanden moet het vervoer elektrisch blijven en hoe meer zero emissie-dienstregelingsuren, hoe beter. Er zijn echter nog enkele drempels te nemen. De druk op busleveranciers is hoog, aangezien in december 2022 vier concessies tegelijkertijd starten. Daarnaast verloopt de overgang van rijden op diesel naar rijden op elektrisch niet bepaald naadloos.

Overigens ziet de opdrachtgever geen rol voor zichzelf weggelegd bij de aanleg en implementatie van deze infrastructuur. “Uit recent aanbestede busconcessies is gebleken dat de vervoerders zelf het beste in staat zijn om de benodigde investeringen te realiseren.” In de concessie wordt wel de mogelijkheid opgenomen tot overname door een volgende concessiehouder.

Bron: OVpro